آشنایی با فرم موسیقی

فرم در موسیقی

فراتر از ملاحظات ملودی، ریتم و هارمونی در موسیقی، مفهوم فرم یا ساختار موسیقی است. فرم روشی است که آهنگساز بتواند، آنچه را که می‌خواهد بگوید در یک قالب (سبک) سازمان‌دهی کند تا برای شنونده درک موسیقی آسان‌تر شود، به‌خصوص اگر اثر حدود یک دقیقه یا بیشتر طولانی باشد.

فرم موسیقی، وحدت و تنوع را در هم می‌آمیزد: وحدت تأثیر می‌گذارد تا موسیقی سازمان‌دهی به گوش برسد و اجزاء سازمانده آن پراکنده و مجزا نبوده، بلکه اعضای یک واحد کل باشد؛ و تنوع مصلحت و دلبستگی را حفظ می‌کند، ملالت و یکنواختی را از بین می‌برد و کنتراست را فراهم می‌کند.

آشنایی با فرم موسیقی

وحدت توسط تکرار Repetition به دست می‌آید، هم تکرار عینی و هم تکرار تغییریافته یک ایده موسیقایی، گوناگونی (تنوع) تقریباً با استفاده مواد جدید به دست می‌آید، یا با کاربرد تغییریافته یک ایده موسیقایی اصلی به روش‌هایی که آن ایده را برای به دست آوردن کنتراست تغییر شکل می‌دهد.

موتیو motive

آن‌طور که توسط بزرگ‌ترین موسیقیدان‌ها به‌کاربرده شد، کوچک است، یک واحد کوچک بامعنی مستقل که در اصل، شامل کوچک‌ترین واحد ساختاری ایده موسیقایی است. یک موتیو در موسیقی، معادل مفهوم یک کلمه در ادبیات و زبان است.

تغییر کیفیت یا ویژگی‌های یک موتیو

ویژگی‌های یک موتیو، به‌روش‌های ممکن زیر می‌توانند گوناگون شوند:

الف: تغییرات نت‌ها. خود نت‌ها می‌توانند توسط:

1. تغییر ترتیب (changing the order) گوناگون شوند: (a-b-c-d تغییر می‌کند به b-a-c-d یا b-a-d-c و غیره)
2. توسط انبساط extension (a-b-c-d تغییر می‌کند به a-b-b-c-d یا a-a-b-c-d-d و غیره)
3. توسط انقباض contraction (a-b-c-d تغییر می‌کند به a-b-c یا b-c-d یا a-b-d و غیره)
4. توسط انبساط‌وانقباض contraction & extension(a-b-c-d تغییرمی‌کند بهa-b-b-c وغیره)

ب: تغییرات فواصل intervals:

این تغییرات شامل فواصل ملودیکی که موتیوهای ملودیک را می‌سازند و فاصله نت پائین تا نت بالایی و فاصله اولین از آخرین نت موتیو نیز می‌باشد. روش‌های گوناگون کردن فواصل می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

1. توسط تغییر کیفیت فواصل charging the quality (C-G یک پنجم درست است که می‌تواند تغییر کند به C-Gb که یک پنجم کاسته است)
2. توسط تغییر اندازه charging the size (C-f یک چهارم درست است که می‌تواند C-a که یک ششم است بشود)
3. یا توسط معکوس کردن inversion (c-e می‌شود e-c).

اگر تغییرات پی‌درپی استفاده شود، فواصل را به‌طور سیستماتیک افزایش یا کاهش و یا در همان جهت می‌توان گفت بسط و گسترش می‌دهد.

ج: تغییرات منحنی ملودیک:

1. به‌طورکلی می‌تواند به‌طرف بالا، پائین یا زیگزاگ حرکت کند.
2. منحنی ملودیک می‌تواند درجهت مخالف contrary motion حرکت کند (c-e-g-a می‌شود g-e-c-d)
3. یا به‌صورت قهقرایی retrograde (c-e-g-a می‌شود a-g-e-c).

ه: تغییرات ریتم rhythm:

ریتم می‌تواند توسط موارد زیر دگرگون شود:

1. افزایش Augmentation (تمام ارزش زمانی نت‌ها دو برابر اندازه اصلی شوند، یا در مواردی چند نوع دیگر از آن)
2. کاهش Diminution (تمام ارزش زمانی نت‌ها نصف، یا برخی دیگر از بخش‌پذیری‌های ممکن شوند)
3. یا توسط تغییر مکان الگوی ریتم درروشی که به معکوس وضعیت‌های اکسنت‌ها می‌انجامد، مثل introducing، یا حذف کردن omitting، یا دراز کردن Extending، یا کوتاه کردن shortening ضرب بالا.